Όλοι έχετε παρατηρήσει στις συσκευασίες μερικών τροφίμων κάτι περίεργους κωδικούς που ξεκινάνε από Ε (πρόσθετα τροφίμων) και έχουν δίπλα έναν τριψήφιο αριθμό (ή και τετραψήφιο για να τα λέμε σωστά). Ο περισσότερος κόσμος λίγο ή πολύ τα θεωρεί σαν μικρούς δαίμονες, που βάζουν οι εταιρείες στο νόστιμο (τυποποιημένο) κρουασάν μας, στο παγωτό μας, στην μαγιονέζα μας κ.ο.κ. Όμως τι πραγματικά είναι αυτά τα Ε και μας χρησιμεύουν πουθενά…ιδού η απορία;
Τα τρόφιμα που παρασκευάζονται σε βιομηχανική κλίμακα και συσκευάζονται με σκοπό την κατανάλωση, μέσα στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την ημερομηνία λήξης, πρέπει να αναγράφουν στην συσκευασία οποιοδήποτε συστατικό έχει χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή τους. Η Ευρωπαϊκή νομοθεσία περιγράφει με κωδικούς που ξεκινάνε από το Ε 100 ,όποιο συστατικό μπαίνει πρόσθετα στο τρόφιμο και χρησιμοποιείται για την συντήρηση, την διατήρηση της υφής , την σταθερότητα του προϊόντος, την γεύση, την εμφάνιση, διαιτητικούς παράγοντες και άλλες διαδικασίες.
Πρακτικά φανταστείτε ότι αν δεν υπήρχαν τα Ε, ο καταναλωτής τρώγοντας ένα τρόφιμο χωρίς συντηρητικά θα κινδύνευε από δηλητηρίαση μέχρι και θάνατο. Μια μαγιονέζα χωρίς γαλακτοματοποιητή και σταθεροποιητή θα ήτανε κομμένη και ίσως έναν ψωμί χωρίς διογκωτικά δεν θα είχε όγκο και όψη ώστε να το προτιμήσει κανείς. Βέβαια σε όλα αυτά τα θετικά υπάρχει και ένα μεγάλο ΑΛΛΑ στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω, όμως στην αρχή θα κάνουμε μια γνωριμία με τις κατηγορίες των Ε.
Ξεκινάμε με τις ΧΡΩΣΤΙΚΕΣ, οι οποίες είναι φυσικές ή συνθετικές και μπαίνουν στα τρόφιμα αποκλειστικά για να αυξήσουν την ελκυστικότητα τους και δεν προσφέρουν κάτι για την διασφάλιση της υγείας του καταναλωτή. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν επιτρέπεται να μπούνε σε βασικά τρόφιμα ευρείας κατανάλωσης όπως γάλα, άλευρα, μακαρόνια, χυμοί και ψάρια. Τις συναντάμε με αρίθμηση από Ε 100 – Ε 199.
Τα ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΑ είναι απαραίτητα για να διασφαλίσουν ότι το τρόφιμο είναι ασφαλές για κατανάλωση αλλά επειδή είναι τοξικολογικά και επικίνδυνα πρέπει να είναι πολύ συγκεκριμένες και αυστηρά καθορισμένες οι ποσότητες που χρησιμοποιούνται. Τα συναντάμε με αρίθμηση από Ε 200 – Ε 299.
Τα ΑΝΤΙΟΞΕΙΔΩΤΙΚΑ είναι φυσικά η τεχνητά και κυρίως μπαίνουν σε λιπαρές ύλες για να αποφεύγεται το φαινόμενο της τάγγισης (Τάγγιση είναι η διαδικασία όπου τα λίπη παρουσία οξυγόνου οξειδώνονται και παράγεται μια ιδιαίτερη χαρακτηριστική δυσάρεστη οσμή). Τα φυσικά αντιοξειδωτικά είναι η γνωστές μας βιταμίνες C και Ε. Τα συναντάμε με αρίθμηση από Ε 300 – Ε 399.
Οι ΓΑΛΑΚΤΩΜΑΤΟΠΟΙΗΤΕΣ – ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΤΕΣ- ΠΗΚΤΩΜΑΤΟΓΟΝΑ είναι πρόσθετα που χρησιμοποιούνται για την διατήρηση ή την βελτίωση της υφής. (Ε 400 και άνω)
Οι ΓΛΥΚΑΝΤΙΚΕΣ ΥΛΕΣ είναι ουσίες με γλυκιά γεύση διαφορετικές από την ζάχαρη. Έχουν μεγαλύτερη γλυκαντική ικανότητα έναντι της ζάχαρης και σκοπό έχουν να μειώσουν την ποσότητα των ζαχάρων στο τελικό προϊόν. Παραδείγματα τέτοιων ουσιών είναι η ασπαρτάμη, η ζαχαρίνη, ακεσουλφάμη Κ κ.α. Υπάρχουν και τα ογκώδη γλυκαντικά όπως σορβιτόλη, ξυλιτόλη κ.α. που έχουν παρόμοια γλυκαντική ικανότητα με την ζάχαρη.
Τα ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΑ ΓΕΥΣΗΣ με πιο γνωστό και αμφιλεγόμενο εκπρόσωπο το γλουταμινικό νάτριο το οποίο εκτοξεύει την γεύση και από το νόστιμο κάνει ένα τρόφιμο νοστιμότατο. Έχει κατηγορηθεί για το φαινόμενο του κινέζικου εστιατορίου(αίσθημα καψίματος στο πίσω μέρος του λαιμού, σφίξιμο στο στήθος, ναυτία και ιδρώτας).
Τα υπόλοιπα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία είναι οι αρωματικές ύλες, οι ρυθμιστές οξύτητας, οι αντιαφριστικές ουσίες, τα διογκωτικά αρτοποιείας, τα βελτιωτικά αλεύρων, αέρια συσκευασίας, υλικά επικάλυψης, προωστικοί παράγοντες, συμπλοκοποιητές, υγροσκοπικά μέσα, σκληρυντικοί παράγοντες, αφριστικοί παράγοντες, τροποποιημένα άμυλα, οξέα και αντισυσσωματικοί παράγοντες.
Όμως πέρα από την γνωριμία με αυτά τα πρόσθετα και την αναγνώριση ότι συμβάλλουν σε ένα ασφαλές, σταθερό και ελκυστικό προϊόν ,τι άλλο θα πρέπει να προσέξουμε σε αυτά τα Ε;
Εδώ φτάνουμε στο μεγάλο ΑΛΛΑ στο οποίο αναφερθήκαμε στην αρχή. Πρέπει να εξηγήσουμε πρώτα ότι «Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη» (ADI), παρέχει ένα περιθώριο ασφάλειας και αναφέρεται στην ποσότητα του πρόσθετου που μπορεί να λαμβάνεται καθημερινά στη δίαιτα, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, χωρίς οποιονδήποτε κίνδυνο για την υγεία.
Τα στοιχεία για την τοξικότητα αυτών των προσθέτων προκύπτουν από παρατηρήσεις σε ανθρώπους και ζώα. Από διά βίου σίτιση και μελέτες πολλών γενεών σε πειραματόζωα καθορίζεται το μέγιστο διαιτητικό επίπεδο ενός πρόσθετου που δεν επιδεικνύει καμία τοξική δράση. Αυτή η τιμή διαιρείται με το 100 για να μεταφερθούν τα αποτελέσματα των ερευνών από τα ζώα στους ανθρώπους.
Το πρώτο πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι εμείς καταναλώνουμε ποικιλία προσθέτων και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν είναι ασφαλής ο συνδυασμός αυτών των ουσιών καθώς η «Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη» αναφέρεται σε κάθε πρόσθετο ξεχωριστά και όχι σε συνδυασμό κατανάλωσης αυτών . Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε την συμπεριφορά και την ασφάλεια των προσθέτων όταν επιδράσουν συνθήκες όπως θέρμανση (φούρνος) ή ακτινοβολία(μικροκύματα). Επιπλέον πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα όρια για την «Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη» επανεκτιμώνται και κάθε φορά τείνουν να γίνονται πιο αυστηρά, οπότε η «ασφαλής» δόση που παίρναμε μέχρι εκείνη την στιγμή ίσως τελικά να μην είναι τόσο ασφαλής.
Στο διαδίκτυο μπορεί να βρει κάποιος πληθώρα από λίστες με τα επικίνδυνα Ε που όμως θα δυσκολευτεί να βρει αποδείξεις για αυτά τα γραφόμενα. Η δική μου πρόταση είναι να καταναλώνουμε όσο το δυνατόν φυσικά τρόφιμα που παρασκευάζουμε στο σπίτι ή μας δίνει ή φύση, να προτιμούμε όσο το δυνατόν λιγότερα βιομηχανικά τυποποιημένα τρόφιμα, να είμαστε υποψιασμένοι και να μην μας παρασύρουν ισχυρισμοί «χωρίς συντηρητικά» αφού έτσι το τρόφιμο μπορεί να περιέχει ένα σωρό άλλα πρόσθετα, να διασταυρώνουμε όποια πληροφορία περί των προσθέτων και να παρατηρούμε τα συστατικά των τροφίμων προτού τα αγοράσουμε.
ΠΗΓΕΣ
1.Πρόσθετα Τροφίμων:
http://www.efet.gr/portal/page/portal/efetnew/library/consumers_info/food_additive
2.Οδηγός για πρόσθετα Τροφίμων, Γενικό Χημείο του Κράτους,(2008). Διαθέσιμο στο:
http://www.moh.gov.cy/moh/sgl/sgl.nsf/0/D472B0EC9DABC865C225749400273224
/$file/O%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CF%8C%CF%82%20%CE%B3%CE%B9%CE%B1%20%CE
%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CE%B8%CE%B5%CF%84%CE%B1%20%CE%A4%CF%81%CE
%BF%CF%86%CE%AF%CE%BC%CF%89%CE%BD%20(%CE%91%CF%81%CE%B9%CE%B8%CE
%BC%CE%BF%CE%AF%20%CE%95)%202008.pdf
3.Αλήθειες για το όξινο γλουταμινικό νάτριο:
http://www.eufic.org/article/el/page/FTARCHIVE/artid/monosodium-glutamate/
4. Η αξιολόγηση της ασφάλειας των πρόσθετων των τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: http://www.eufic.org/article/el/food-safety-quality/food-additives/artid/safety-evaluation-food-additives-eu/
5.Ερωτήσεις και απαντήσεις για τα πρόσθετα τοφίμων: http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-783_el.htm
